15 Mayıs 2011 Pazar

Bunları Biliyormusunuz?

*Jeolojik zaman boyunca ve uzun süre sonrasında, volkanik patlamalar ile bunlarla ilişkili süreçlerden insanoğlu tarafından dolaylı ve doğrudan yararlanılabilmektedir. Volkanizma ürünleri, tamamen parçalanarak ve bozunarak yeryüzünde bazı verimli toprakları oluştururlar ve bu topraklardan medeniyetleri besleyecek önemli miktarda gıda maddesi elde edilmektedir. Genç volkanlardaki ısıdan yararlanılarak jeotermal enerjinin yanı sıra, çoğu volkanların kök kısmıyla ilişkili bakır, altın, gümüş, kurşun ve çinko gibi metalik madenler  insanların kullandığı volkanizma ürünleridir.

* Havai Adalarını oluşturanlar gibi, bazı volkanlar plakalar arasındaki sıcak noktalar adı verilen alanlarda oluşurlar. Aktif volkanların çoğunu plakaların çarpıştığı yerlerde görmemize rağmen, Dünya'daki en büyük volkanlar okyanus tabanlarındaki yayılma sırtları boyunca yer alarak kendilerini gizlerler.
* Deniz altındakiler hariç, yeryüzünde 500 aktif volkan billinmektedir. Bunlar yeryüzünde gelişigüzel bir dizilim göstermezler. Bu volkanların çoğu kıtaların kenarlarında, ada yayları veya deniz altındaki dağ sıraları boyunca dizilirler. Bu dizilimde, yerin en dıştaki  ve litosfer olarak adlandırılan kısmının litosferik veya tectonik plakalara ayrılmış olması rol oynamaktadır. Bu plakalar katı olup, dünyanın manto adı verilen daha sıcak ve yumuşak olan zonu üzerinde yüzer bir konumdadırlar. Başlıca 16 tane plaka bulunmaktadır. Plakalar hareket ettikçe, birbirlerinden uzaklaşırlar, biribirleriyle çarpışırlar veya birbirlerine teğet geçerek hareket ederler. Volkanlar genellikle plaka sınırlarında oluşurlar. Dünyada deniz seviyesi üzerindeki aktif volkanların yarısından fazlası Pasifik Okyanusundaki "Ateş Çemberi"ni oluşturur.


* Volkanların kökleri (örneğin St Helen volkanı) yeryüzünden 100-330 km (70-200 mil) derinliktedir.
Mantodaki sıcaklık, kayaları eritip magma adı verilen kalın ve akabilen bir malzemeyi  oluşturabilmek için yeterlidir. Mağma, çevre kayalarından daha hafif olduğu için suda yüzen mantar gibi davranır ve  yüzeye doğru yükselir.

 
* Dünya'daki en geniş yayılımlı volkanik patlama  geçtiğimiz yüzyılda 1912'de Alaska Yarımadası'ndaki Novarupta da meydana gelmiştir. Yaklaşık olarak 15 km 3 hacmindeki magma, 6 Haziran gününden itibaren 60 saat süreyle patlamıştır (bu patlama; Kilauea (Hawaii)'nun 230 yıl süreyle patlamasına veya St.Helen (Washington)'de 1980'de meydana gelen patlamanın 30 katına eşdeğerdir.

 
* Maunaloa (Hawaii),Dünya'daki en büyük aktif volkan olup, deniz seviyesinden 13.677 feet yukarda ve tepesi derin okyanus tabanının 28,000 feet üzerindedir. Deniz seviyesi altındaki tabanından tepesine kadar uzunluğu Everest Dağı'ndan daha fazladır.
 
* Son yüzyılın en korkunç yanardağ püskürmesi 1902 de Martinique de oldu.Nisanda küçük bir deprem duyulmuştu.Sonra 8 mayıs sabahı saat 07 50 de 4 şiddetli patlama duyuldu ve Pelee Dağı'nın kraterinden muazzam parlak bir bulutun çıktığı görüldü. Az bir süre sonra aynı şekilde bir bulut dağın yan yamacından da çıktı, yamaçtan aşağı inanılmayacak büyük bir hızla indi, bir dakikadan fazla bir zamanda koskoca St. Pierre şehrini kapladı ve 30000 kişilik nüfustan yanız 1 kişi kurtuldu.
 
*Yanardağların en tanınmış topluluğu Akdeniz grubudur. Vezüv, Etna, Stromboli ve Vulcanoyu içine alır. Fakat asıl şiddetli ve en fazla hasar yapan yanardağlar Pasifik çemberindedir. Endonezya'da 78, Japonya'da 49 (ki çoğu büyük şehirlerde) ve Birleşik Devletler'de 37 halen faaliyette yanardağ vardır.


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder